گفت و گو با مرشد محمدرضا معجونی که داستانهای عاشورا و شاهنامه را روایت میکند/ انتقال مفاهیم متعالی به نسل جدید با هنر نقالی
تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۴۵۶۳۳
به گزارش قدس آنلاین، پدربزرگ محمدرضا معجونی، پردهخوان و نقال شاهنامه بوده است و همین پیشینه سبب شده وی از کودکی با این فضا آشنا شود. او میگوید: خاطرات پدربزرگم در من بود تا اینکه سالها بعد در تهران پیرمردی را در حال نقالی دیدم، همین قضیه موجب شد تحقیق درباره این هنر و شاهنامهخوانی را آغاز کنم.
او معتقد است هنر نقالی، هنری است که هم در شادیها و هم در غمها میتوان از آن بهره گرفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
آخرین نقالی معجونی، پردهخوانی حربن یزید ریاحی در برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» بود.
۷۲ داستان به نیت ۷۲شهید کربلا
معجونی در ابتدا تأکید میکند: هنر نقالی، پردهخوانی، منقبتخوانی، سخنوری و... همگی جزو هنرهایی هستند که با روح ایرانی عجین شدهاند و زیرمجموعه هنرهای ملی و مذهبی کشورمان هستند. او میگوید: پردهخوانی که از آن با عنوان هنر صورتخوانی هم یاد میشود، نوعی نقالی با تصویر است که به مراسم مذهبی به ویژه عاشورا تعلق دارد. به عبارت دیگر پردهخوانی تکاملیافته هنر نقالی است که برای اثرگذاری بیشتر با نقاشی همراه شده است. زمانی که هنرمندی قصد دارد از رشادت، قهرمانی و پهلوانی یک اسطوره سخن بگوید، شیوه نقالی و پردهخوانی را انتخاب میکند که بهترین شیوه است.
او در توضیح بیشتر راجع به این هنر میگوید: آسانترین راه ارتباط با مردم، ارتباط کلامی است. از زمان خاندان آلبویه و صفویه، هنر نقالی و پردهخوانی با رشد و پیشرفت همراه بود و نسل به نسل منتقل میشد. در زمان قدیم نقالها در قهوهخانهها در ازای گرفتن مزد، کارهایی مانند نقل شاهنامه، بازخوانی داستانهای رستم و اسفندیار و... انجام میدادند و کسب روزی میکردند. اجرای پردهخوانی همزمان با نقالی انجام میشود و داستان از دل پرده بیرون میآید. پردههای عاشورایی به نیت ۷۲ شهید کربلا، ۷۲ داستان را شامل میشود.
آداب پردهخوانی
پردهخوانی آدابی دارد. این نقال پیشکسوت در این مورد توضیح میدهد: شخصیتهای مثبت پرده را با دست راست و شخصیتهای منفی را با من تشاء نشان میدهیم. آغاز و پایان نقالی و پردهخوانی باید با حمد و ثنا باشد.
وی با اشاره به اینکه پردهخوانی و نقالی قابلیت این را دارد که در مناسبتهای مختلفی از شهادت گرفته تا اعیاد مختلف اجرا شود، بیان میکند: داستان هنرهای نمایشی و آیینی به بلندای تاریخ است به طور مثال زمانی که مردم برای شکار بیرون میرفتند و هر یک قصه شکار خود را برای دیگران تعریف میکردند از هنر پردهخوانی استفاده میشد. نقالی و پردهخوانی یک هنر ملی، میهنی و مذهبی است که در همه ایام مانند عید نوروز، ماه رمضان، ماه محرم و... از آن استفاده میشود. هنر نقالی یک هنر مردمی و صاف و ساده و مخصوص مردم کوچه و بازار است. نقالها در کار خود مشکلات اجتماعی را مطرح میکنند و به مردم پندیات میگویند.
کدام داستانها برای نقالی جذابترند؟
معجونی که حدود ۷۰ درصد از داستانهای شاهنامه و حدود ۶۰هزار بیت را حفظ است، تأکید میکند: مهمترین منبع نقالی و پردهخوانی، شاهنامه فردوسی است. او میگوید: زمانی که قصد نقالی شاهنامه را داریم، معمولاً از هر شخصیت ۲۰ بیت شعر را حفظ هستیم و داستانهای بیژن و منیژه، رستم و اسفندیار، اشکبوس و هفت خان اسفندیار بیشتر از مابقی داستانها مورد اقبال و توجه مخاطب قرار میگیرند.
این هنرمند پیشکسوت در خصوص بایستههای نقالی برای کودکان و نوجوانان بیان میکند: هر داستانی که در این هنر مطرح میشود، دریچهای به جهان جدید است و درسهایی مانند شجاعت و رشادت، حماسه نگهداری از خاک وطن، حفظ ارزشهای میهن و... را به این نسل منتقل میکند. اگر کودکان و نوجوانان از کودکی این هنر را بیاموزند، نه تنها این میراث ارزشمند حفظ میشود بلکه نسل داناتر میشود. هنر تاج سرِ آفرینش است، به قول حضرت سعدی؛ هنرمند هر جا که رود، قدر بیند و بر صدر نشیند. اگر ما نوجوانانی علاقهمند به هنر پرورش دهیم، ایران و هنر ایرانی را بیمه میکنیم. مدت زمان نقالی برای کودکان نهایتاً ۱۲-۱۰ دقیقه است اما برای بزرگسالان میتوانم حدود ۴۰ دقیقه الی یک ساعت نقالی کنم. کودکان امروز، کودکان عصر دیجیتال و فضای مجازی هستند و باید بیشتر به سمت تصویرسازی برای آنها برویم.
بیمهری به پردهخوانی
وی در ادامه این گفتوگو درباره وضعیت معیشتی هنرمندان نقال عنوان میکند: از قدیم مثالی داریم که میگوید حرمت امامزاده را متولی نگه میدارد. ای کاش دوستان تصمیمگیرنده به این نکته توجه داشته باشند که من عمر و جوانی خود را صرف این هنر کردهام و تعصب خاصی نسبت به آن دارم. من از سال ۱۳۶۹ وارد هنر تئاتر شدم، در جشنوارههای مختلف برنامه اجرا کردم و تنها از راه هنر ارتزاق میکنم. ما نباید هنرمندانِ یک هنر ویترینی باشیم. هر کدام از نقالها برای یادگیری و تسلط داشتن به این هنر باید آواز، هفت دستگاه موسیقی، نحوه نواختن ساز و... را یاد داشته باشند. اگر همچنان بیتوجهی و بیمهری به هنر پردهخوانی و نقالی ادامه داشته باشد، به زودی چراغ آنها خاموش میشود و برای جلوگیری از این اتفاق، میتوانیم این دو هنر را در مدرسهها و دانشگاهها تدریس کنیم. این هنر در یونسکو به ثبت رسیده اما در کنارش نوشته شده «هنر در حال انقراض». پس از از دنیا رفتن مرشدهای بزرگ و پیشکسوت ما مانند مرشد ترابی و مرشد سعیدی نقالی ناگهان افت کرد و اکنون ۴-۵ نفر هستیم که بیشتر از بقیه فعالیت میکنیم و پس از ما این هنر هم مثل خیلی از هنرهای دیگر آرام آرام از بین خواهد رفت.
وی در پایان به اهمیت نقالی از جنبه ملی و میهنی و همچنین از جنبه دینی و مذهبی آن اشاره کرد و گفت: اگر من حماسههای اساطیر بزرگ را نقالی میکنم، تنها دلیل آن، حفظ و گسترش فرهنگ ناب ایرانی است. فرهنگی که مقام زن محترم است، کار و تلاش در آن ستایش شده و آزاده بودن را به مردم میآموزد. امام حسین(ع) از سفر حج، به کربلا سفر کردند و به اعتقاد من ایشان حج اصغر را رها کردند که به حج اکبر دست یابند. داستانهای کربلایی و عاشورایی، درس رشادت و آزادگی به مردم میدهند و باید یادآوری کنیم امام حسین(ع) فرمودند اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید. محدثه رضایی
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: نقالی و پرده خوانی داستان ها هنر نقالی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۴۵۶۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تونس حوزه هنری را نماینده تئاتر ایران میداند/مفاهیم مشترک تئاتری
به گزارش خبرنگار مهر، نمایش «آلاء» به نویسندگی و کارگردانی محمد کاظمتبار در ادامه اجراهای بینالمللی خود، اینبار از سوی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، در هفته دوم اردیبهشت در جشنواره مونودرام کارتاژ تونس روی صحنه میرود. به بهانه این اجرا کوروش زارعی مدیر مرکز هنرهای نمایشی به ارایه توضیحاتی درباره این مرکز و فعالیتهای آن در عرصه بینالمللی، پرداخت.
وی درباره فعالیتهای بینالمللی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، یادآور شد: سالها بود که ما بحثی را در حوزه هنری انقلاب اسلامی مطرح میکردیم اما هر بار که مطرح میشد، به نتیجه نمیرسید. گرچه سالها قدمهایی جسته و گریخته برداشته شد اما آنطور که باید اتفاقی نمیافتاد. بحث مورد نظر این بود که حوزه هنری، هنرمندان حوزه هنری و توان تولید حوزه هنری به جایی رسیده است که ما باید کم کم بتوانیم به کشورهای مختلف؛ به ویژه کشورهای همسایه و کشورهای مسلمان، آثار خود را ارایه دهیم. آن هم به ۲ دلیل مهم، اول توجه به مساله جهاد تبیین است که رهبری نیز به آن تاکید دارند و دلیل دیگر سخنی است که امام خمینی (ره) سالها به آن تاکید داشتند و میفرمودند که ما باید انقلابمان را به جهان صادر کنیم. در طول ۴۵ سالی که از انقلاب گذشته است، هنرمندان حوزه هنری در رشتههای مختلف اعم از سینما، ادبیات، شعر، تجسمی و هنرهای نمایشی به جایی رسیدهاند که توان انتقال تجربیات و دانش خود به کشورهای همسایه و مسلمان و فراتر از آن، حتی کشورهای اروپایی را دارند، اما همواره نبود بخش بینالملل در حوزه هنری به عنوان یک خلاء محسوب میشد. ما سالها میگفتیم که باید یک بخش بینالملل در حوزه راهاندازی شود، چراکه هنرمندان حوزه هنری باید فراتر از ایران، فعالیت کنند.
اتفاقات خوبی در چند سال اخیر در بخش بینالملل رقم خورد
زارعی ادامه داد: این صحبتها ادامه داشت، تا بالاخره در دوره جدید هم، ما این مساله را با آقای دادمان و مدیران جدید حوزه هنری مطرح کردیم. صحبتها نتیجه داد و حالا چند سالی است که بخش بینالملل در حوزه هنری تاسیس شده و در حال فعالیت است. اتفاقات خوبی در چند سال اخیر در بخش بینالملل رقم خورد، به عنوان مثال ما در کشورهای سوریه و عراق دفتر راهاندازی کردیم و به کشوری چون لبنان رفت و آمد زیادی داشتیم. این رفتوآمدها روز به روز بیشتر شد به طوری که ما در عراق، لبنان و سوریه شب شعر برگزار کردیم و کم کم اتفاقات هنری رقم خورد و هنرمندان عرصه تجسمی ما نیز، به کشورهای مذکور اعزام شدند.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با اشاره به اینکه از سال ۹۵ به عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری منصوب شده است، توضیح داد: در این مرکز حرکتی بینالملل را با برگزاری همایش بینالمللی تئاتر مردمی پیادهروی اربعین با عنوان «روایت راهیان»، آغاز کردیم. هفت دوره آن از سال ۹۵ تاکنون برگزار شده است. هر سال نزدیک به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر از هنرمندان آیینی را انتخاب میکردیم، ۲ روز در نجف، چهار روز در مسیر کربلا، سه تا چهار روز در شهر کربلا هنرهای نمایشی به زبانهای فارسی، ترکی و عربی اجرا میشد. بعد از راهاندازی بخش بینالملل در حوزه هنری، سعی کردیم که با کشورهای مسلمان و عربی، ارتباطات بیشتری پیدا کنیم. من تجربیاتی را سالها در کشور عراق و به مدت سه سال در کشور سوریه داشتم، آن تجربیات برای رقمزدن ارتباطات موثر به ما کمک کرد و ما با هنرمندان تئاتر سوریه و یمن و عراق و تونس ارتباط گرفتیم. این ارتباطات باعث شد که سال ۱۴۰۰، ما از بخش بین المللی حوزه هنری با نمایش «عِندَ ما تَنتَهی تُسقُط» که دارای موضوع و محتوا ضدصهیونیستی است، در جشنوارههای «جندو» و «کاف» کشور تونس شرکت کنیم. این نمایش در این ۲ جشنواره اجرا شد، رتبه و جوایزی زیای دریافت کرد و عنوان نمایش برگزیده به مفهوم مطلق را از آن خود کرد. درضمن، در این اعزام و شرکت، ما با هنرمندان تونس ارتباطات بیشتری پیدا کردیم.
تئاتر حوزه هنری و تئاتر ایران میتواند در جشنوارههای آسیایی، اروپایی و آفریقایی حضور پیدا کند
وی با بیان اینکه ارتباطات ما با کشور تونس، به عنوان یکی از کشورهای مهم آفریقایی-عربی که دارای اعتبار و جزو رسمیترین جشنوارههای تئاتری کشورهای عربی و مسلمان است، بسیار مهم و ارزشمند بود، گفت: سال ۱۴۰۱ گروه تعزیهای را به جشنواره تئاتر صحرایی در یکی از استانهای جنوبی تونس اعزام کردیم. این گروه، بهترینهای تعزیه ایران بودند و در رقابت با ۳۰ کشور دنیا توانستند با اجرای تعزیه حضرت حر، عنوان کار برگزیده به مفهوم مطلق را کسب کنند. سال گذشته نیز، «اسب قاتلین» به کارگردانی سیدمحمدهادی هاشمزاده از هنرمندان استان فارس، برگزیده مفهوم مطلق دوره چهل و یکم جشنواره تئاتر فجر شد. پس از اجراهای موفق و پرتماشاگر در شیراز، ما این کار را برای اجرا در تونس انتخاب کردیم و به جشنواره «کارتاژ» اعزام شد؛ جشنواره «کارتاژ» بزرگترین و معتبرترین جشنواره تئاتر تونس است. امسال نیز نمایش «آلاء» از طرف بخش بینالملل حوزه هنری به هفتمین جشنواره بینالمللی مونودرام «کارتاژ» تونس اعزام شده است. این نمایش قرار است از ۶ تا ۱۳ اردیبهشت در این جشنواره بینالمللی حضور پیدا کند و با آثار کشورهای اقصی نقاط دنیا حاضر در این رویداد، رقابت کند.
زارعی تاکید کرد: تئاتر حوزه هنری و تئاتر ایران به سطحی رسیده که بتواند در ژانرهای مختلف در جشنوارههای آسیایی، اروپایی و آفریقایی حضور پیدا کند. جا دارد از آقای سیدامیر جاوید مدیر بخش بینالملل حوزه هنری انقلاب اسلامی تشکر کنم چراکه در این چند سال، همکاری لازم و تمام و کمال را با مرکز هنرهای نمایشی داشته است. ما هر زمان که خواستیم نمایشی را به جشنوارههای مختلف در کشورهای دیگر اعزام کنیم با آغوش باز از آن استقبال کردند. این امر نشان از این دارد که تئاتر حوزه هنری به جایی رسیده است که هم بتواند تجربیات خود را در جشنوارههای کشورهای مختلف انتقال دهد و هم بتواند بحث جهاد تبیین و صدور انقلاب را که جزو وظایف ذاتی حوزه هنری است به خوبی انجام دهد.
وی درباره ویژگیهای نمایش «آلاء» توضیح داد: نمایش «آلاء» به کارگردانی و نویسندگی محمد کاظمتبار، نمایشی در حوزه مقاومت و جنگ است که روایتی جذاب از مقاومت و جنگ و دفاع مقدس ما ارایه میدهد. این نمایش تاکنون توانسته اجراهای موفقی داشته باشد و جوایز بسیاری را کسب کرده است.
تونس در حوزه تئاتر، حوزه هنری را نماینده ایران میداند
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری درباره ویژگیهای جشنوارههای تئاتر کشور تونس، یادآور شد: کشور تونس، کشوری است که بحث بیداری اسلامی برای اولین بار از آنجا آغاز شد و هنوز هم بحث بیداری اسلامی در این کشور مطرح است. هنرمندان و روشنفکران تئاتری کشور تونس، با ما در صهیونیستستیزی و ظلمستیزی ثابتقدم هستند و آثار هنری و تئاتری ضدصهیونیستی زیادی را تولید میکنند. در ضمن هم هنرمندان، هم مردم تونس سالها است که از مدافعان مردم فلسطین و غزه هستند و افرادی هستند که در بحث انقلابیگری با ما بسیار همسو بوده و پیشرو هستند.
خزاعی درباره معیارهای مدنظر جشنوارههای تئاتری تونس برای انتخاب آثار ایرانی، گفت: انتخاب آثار هم از وجه هنری، هم محتوایی برای این جشنوارهها اهمیت دارد. معمولا در تونس به جهت اینکه کشوری بسیار سیاسی است، نمایشهایی که در جشنوارههایش روی صحنه میرود، جنبههای سیاسی بالایی دارد. در اکثر تئاترهای هنرمندان کشور تونس مفاهیمی چون مبازره با فساد، انقلابیگری و مبارزه با صهیونیستها زیاد دیده میشود و این مساله در بحث انتخاب آثار ایرانی نیز موثر است.
وی با بیان اینکه تونس در حوزه تئاتر حوزه هنری را نماینده ایران میداند، افزود: بیشتر تئاترهایی که از ایران به تونس اعزام شده و در جشنوارههای مختلف حضور پیدا کردهاند، آثار حوزه هنری هستند به گونهای که میتوان گفت جشنوارههای تونس مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری انقلاب اسلامی را نماینده تئاتر ایران میدانند.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در پایان درباره معرفی تماشاخانه بزرگ و تاریخی کشور تونس به هنرمندان تئاتر ایران، بیان کرد: تونس، در شمال آفریقا قرار دارد و به فرانسه و ایتالیا نزدیک است. سالها قبل از اینکه مستعمره فرانسه باشد، مستعمره ایتالیا بود و شاید بیش از ۲۰ تماشاخانه به سبک قدیم روم در آنجا احداث شده بود. به جهت اهمیت این تماشاخانهها، ما در حوزه هنری ۲ کتاب پژوهشی «تاریخ تونس» و «تماشاخانههای رومانیها» نوشته دکتر ریاض رییس دانشگاه هنرهای زیبای شهر کاف را که درباره تماشاخانههای رومی در تونس و سبقه تئاتر تونس است ترجمه کردیم و قرار است توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری چاپ شوند.
کد خبر 6090132 فریبرز دارایی